Het Nationale Kleutercongres 2025 - GROEN

De dagvoorzitters van het Nationale Kleutercongres zijn Anouk Brouns (Kleuterrevolutie) en Mike Nijskens (Topwijs). Vakidioten die het hele land afreizen om het kleuteronderwijs net een beetje beter én mooier te maken. Van Pieterburen tot aan Maastricht en van regulier tot aan cluster 2, 3 en 4: op al deze scholen mogen zij bijdragen aan een sterke basis én schudden ze graag even aan de boom. Vandaag nemen zij jullie mee in het thema ‘Hoofd – Hart – Handen’ en zorgen zij ervoor dat jij een mooie dag beleeft en met een vol hoofd, een warm hart en mogelijk zelfs vieze handen naar huis gaat!

Leraren moeten veel en willen veel. Leerlingen overigens ook. Hoe vind je de balans? Eigenheid is daarvoor een belangrijk onderdeel. Leraren zijn nooit objectief ten opzichte van leerlingen, eerder hebben ze een grote mate van subjectiviteit. Zij geven op pedagogisch niveau een eigen draai aan wat er in de klas gebeurt. Op didactisch niveau willen we subjectiviteit juist verminderen.

Deze lezing gaat over de ‘Pot met goud’ die verstopt zit in het automatisch handelen van de leerkracht in hele gewone situaties. Hoe is dat te zien en hoe maken we gebruik van dit verborgen potentieel? Eigenlijk is er een ‘verborgen curriculum’ dat grote implicaties heeft voor het praktisch handelen. Deze lezing maakt je bewust van het dynamische proces tussen volwassene en kind. Beelden zijn het medium om dit zichtbaar te maken. Voorbeelden van wat collega’s doen, het kijken naar het ‘gewone’ ontspant en maakt je bewust van je eigen aanpak. De beelden die worden gebruikt zijn authentiek, herkenbaar en eerlijk. De interpretatie van de beelden is kritisch, reflectief, maar optimistisch.

Deze lezing biedt concreet gedrag van collega’s die zichzelf inzetten en die een visie

laten zien om je aan op te trekken. Door de analyse per seconde wordt ‘ minder’ ‘ meer’ en belooft ’Een pot met goud’ inspiratie en energie.

In de media hoor je regelmatig berichten over taalachterstanden bij jonge kinderen. Er worden daarbij diverse oorzaken genoemd en soms net zulke diverse oplossingen aangedragen. Het kan je als leerkracht in verwarring brengen. Want waar doe je goed aan? Wat is er nodig om elk kind te laten groeien op taalgebied?

In deze interactieve lezing richten we ons op 'rijke aarde' als vergelijking voor een taalrijk en betekenisvol aanbod. Wat zijn nou echt belangrijke voedingsstoffen hierin? We kijken naar de rol van interactie, in de kring en in het spel. Hoe kun je aansluiten, verbinding maken zodat een kind een stapje verder komt op taalgebied? Wanneer laat je kinderen ontdekken, wanneer geef je gerichte instructies? We onderzoeken hoe je op een betekenisvolle manier kunt zorgen dat kinderen talig gezien sterk voorbereid zijn op groep 3. En wat heeft een kind nodig dat het Nederlands nog volop aan het leren is? Een positief verhaal: Vanuit rijke aarde kun je krachtig groeien. Door middel van een rijk en betekenisvol taalaanbod groeien naar geletterdheid!

Met de leesrijpheidstoets bepaal je of een kind al dan niet toe is aan lezen. Deze toets bestaat uit twee proeven. In de schrijfproef laat je het kind namen en woorden opschrijven die het zegt te kunnen schrijven. Met deze letters maak je in de leesproef nieuwe, klankzuivere woorden van drie of vier letters: hoe leest het kind die? Als voorbeeld: Viktor schrijft onder meer zijn eigen naam (Viktor) en 'mama'. Jij schrijft 'kom'. Hoe leest hij dat? Als losse letters (‘K, o, m’),  of vormt hij direct een woord (‘K, o, m; kom’).

Of een kind leesrijp is of niet, is bepalend voor je onderwijs. Het bepaalt of Viktor met leesonderwijs kan beginnen (ontwikkelingvolgend per jaar 3 instapmomenten) of eerst gaat spelen met vormen en klanken - niet met letters (voorwaardenscheppend leesonderwijs). Dit is de kern, maar er komt meer bij kijken. Ewald vertelt je wat allemaal!

Huppelen, springen, rennen tijdens gymles of bij buitenspel of spelen in de hoeken zijn uitgelezen kansen om rekenvaardigheden te oefenen voor kleuters!

In deze workshop leer je dat het heel eenvoudig is om de rekendoelen te integreren in de hoeken, het buitenspel, de gymles en tijdens je dagelijkse routines. Op deze manier kom je tegemoet aan de natuurlijke spel- en bewegingsbehoefte van het jonge kind waardoor kinderen zich goed kunnen ontwikkelen. De cruciale doelen voor een soepele overgang naar het rekenonderwijs in groep 3 komen hierbij ook aan bod. Je gaat naar huis met veel praktische tips waar je de volgende dag direct mee aan de slag kunt. 

Omgaan met storend en ongewenst gedrag in je klas is makkelijker gezegd dan gedaan. Het is iedere dag weer een uitdaging om alle kinderen te zien, aan te sluiten bij hun ontwikkeling en kwalitatief goed onderwijs neer te zetten. Herken je wellicht één of meer van de volgende punten?

• Je voelt je soms meer politieagent dan leerkracht. De hoeveelheid brandjes die je moet blussen moet echt minder.
• Door de grote groep kinderen kun je je aandacht niet verdelen zoals je zou willen.
• Je werkt keihard maar het gedrag van kinderen is een belemmerende factor om toe te komen aan al het aanbod dat je graag wil doen.
• Alle interventies die je doet hebben niet het gewenste effect op lange termijn. 

In deze lezing help ik je met hele praktische tips en tools inzien hoe je kunt zorgen voor een veilig en positief pedagogisch klimaat waar alle kinderen zich fijn bij voelen & jij zélf ook. Storend en ongewenst gedrag neemt zienderogen af en je komt weer toe aan wat je zo graag doet: kinderen iets leren. Ik leer je de stappen die je kunt zetten om ongewenste gedragspatronen te doorbreken. Alles uit de lezing kun je meteen gaan toepassen in je groep.

In een wereld die steeds sneller draait en steeds hogere verwachtingen en normen stelt, leert Slow Pedagogy ons om het huidige moment te (her)waarderen en aandachtig te zijn voor het tempo, de ritmes en de interesses van kinderen. Het gaat daarbij om het nemen van tijd om ín het moment te zijn, om te zoeken naar diepgang en spel te bewaken. Vertraging in onderwijs (Slow Pedagogy) gaat met andere woorden over de kern van kwaliteitsvol kleuteronderwijs. In deze workshop onderzoeken we hoe we kleuters de kans kunnen geven om hun ideeën, creaties, plaatsen en verhalen opnieuw te bezoeken, zodat ze dieper in hun leerproces kunnen duiken. We bespreken praktische strategieën om tijd te maken voor observatie, luisteren, reflectie en documentatie, waardoor we beter kunnen inspelen op de behoeften en nieuwsgierigheid van elk kind. Daarnaast richten we ons op het creëren van ongedwongen dagelijkse routines die ruimte laten voor verwondering en zorg, waarbij we kinderen de tijd te geven om de wereld om hen heen te verkennen. Deze workshop biedt waardevolle inzichten en concrete handvatten om Slow Pedagogy toe te passen in jouw klaslokaal, waardoor je de leerervaringen van je kleuters kunt verrijken en verdiepen. Sluit je aan bij deze reis naar een ‘slower’, betekenisvoller en aandachtiger kleuteronderwijs.

Als je werkt met kleuters die mogelijk traumatische ervaringen hebben meegemaakt, kan het heel fijn zijn daar wat meer over te weten, op een heel praktische manier. Zodat je het beter begrijpt en je trauma-sensitief met hen kunt omgaan en werken. In deze lezing neemt trainer Lianne Janssen van Trauma Company je op een heel interactieve manier mee in de wereld van trauma. Aan de hand van de inmiddels welbekende symbolen van Anne van den Ouwelant (eenvoudige voorwerpen als een telefoon, wetboek en ordner) legt zij uit waar trauma nou eigenlijk over gaat. Wat gebeurt er tijdens en na traumatische ervaringen? Wat heeft dit voor gevolgen voor de ontwikkeling (van het lichaam, de persoonlijkheid en de hersenen) van een kind? Oftewel: wat kun je dan zien gebeuren bij een kind? 

En als je dat beter begrijpt, wat kun je daar vandaag dan al mee doen in jouw contact met kleuters? Wat hebben getraumatiseerde kinderen nodig? En hoe kun jij trauma-sensitief werken? Een intensieve en praktische lezing die je raakt!

Leer en ontdek hoe je kleuters kunt helpen bij het verwerken van allerlei prikkels en hoe je beweging hierbij als middel kunt inzetten. Zo’n 30% van de kinderen heeft een niet optimale prikkelverwerking, dat zijn er gemiddeld 10 in een klas van 30 leerlingen. Prikkelverwerking is er altijd en overal en bovendien zo persoonlijk als een vingerafdruk. Welke kansen biedt jouw klaslokaal om kinderen te helpen hun prikkelverwerking te optimaliseren? Bewegen is één van die kansen. Bovendien bewegen kinderen gemiddeld te weinig (zitten te lang en te vaak), worden kinderen gemiddeld te zwaar en de motorische ontwikkeling komt in het gedrang. Dit zijn allemaal redenen om meer te gaan bewegen in de klas!

Na het volgen van deze workshop, weet je:

• welke kansen jouw klaslokaal biedt om prikkelverwerking te optimaliseren,
• ken je de basisprincipes van de sensorische informatieverwerking,
• heb je tools om de motorische ontwikkeling te stimuleren,
• weet je hoe je beweging gemakkelijk kunt integreren in het dagprogramma van de klas om zo onder andere bewegingsonrust te verminderen en concentratie te verbeteren.

“Als ik in mijn tuin bezig ben, merk ik plots op dat een jonge merel mij regelmatig komt opzoeken. Hij heeft door dat als ik de grond aan het bewerken ben, dat daar wel enig voedsel naar boven komt” (Prof. F. Laevers)

Zo is het ook met betrokkenheid creëren in je klas. Op zoek gaan welke aanpak effectief kan zijn en dus leerwinst oplevert, welke aanpak ‘aanslaat’ bij de kleuters. Volgens Laevers komen kleuters tot ontwikkeling wanneer ze een hoge betrokkenheid laten zien bij het aanbod in de klas. Dit betekent dat er naast een goed pedagogisch klimaat, ook gekeken moet worden naar de leeromgeving, deze moet rijk en uitdagend zijn. Met de leeromgeving bedoelen we de hoeken/indeling (basismilieu) en aanbod (op basis van doelen, observaties en thema’s).
Betrokkenheid is niet te koppelen aan het gedrag van een individuele kleuter of aan een specifiek ontwikkelingsniveau. Elke kleuter kan betrokkenheid laten zien, zolang er aangesloten wordt bij de interesses en belevingswereld van de kleuters en op zijn of haar ontwikkelingsniveau is.

Tijdens deze werksessie kijken we samen door de ‘betrokkenheidsbril’ naar jouw praktijk, jouw hoeken en jouw groep. Daarnaast neem ik je mee in de 5 factoren die direct invloed hebben op de betrokkenheid in jouw groep. Wat vraagt dat van jouw aanpak en jouw rijke leeromgeving?

Kinderen leren de wereld te ontdekken door te spelen. Maar wat is spelen? Spelen hoeft niet enkel betrekking te hebben op rollenspel. Het gaat ook om experimenteren, ontdekken en ervaren van materialen en de wereld om hen heen. Tijdens het spelen zijn verschillende spelfasen te herkennen. In deze lezing bekijk je op interactieve wijze de spelontwikkeling van kinderen tijdens het spelen volgens de visie van Edith Vermeer. Zij ontwikkelde een passende indeling om het spel van de kinderen op holistische wijze te observeren. Ook ontdek je hoe je met verschillende soorten materialen de verschillende spelfasen van kinderen kunt aanspreken om zo te vertaling naar je eigen klas te maken.

In ‘Verschil is mooi gewoon’ vertelt Maud het verhaal van haar zoon. Hij heeft het Williams Syndroom wat zorgt voor een verstandelijke beperking. Tegen alle verwachtingen en adviezen in, doorliep hij de gehele basisschool. Niet omdat hij het niveau aankon, maar omdat hij in de buurt woonde. Hij volgde zijn eigen leerlijn en ging ieder jaar over met zijn klas. Welke waarde had dit voor zijn dagelijks leven? Wat voegde zijn aanwezigheid op school toe in het leven van zijn broertje en zijn klasgenoten? Wat betekende dit voor de rol van de leerkrachten? Welke puzzels kwamen ze onderweg tegen en hoe losten ze deze op? Maud zoomt in op de kleuterjaren, biedt perspectief voor de jaren erna en omlijst haar verhaal met liedjes. Een bijzonder open en oprecht verhaal dat je raakt in het hart.

Heb jij hart voor de slimme kleuters in je groep? Deze kinderen ontwikkelen zich vaak snel op het gebied van rekenen en lezen. Met hun snelle hoofden hebben ze de beginselen ervan zó onder de knie. Daarnaast hebben ze veel kennis over de wereld om zich heen. Door hun nieuwsgierige en diepgaande vragen komen ze nóg meer te weten.

De cognitieve capaciteiten van deze kinderen vallen op. En natuurlijk wil je kinderen stimuleren zich te blijven ontwikkelen. Het gevaar is wel dat het steeds meer alleen om ‘hoofd’-zaken gaat: lezen, rekenen, kennis uitbreiden, weten en denken. Maar ook kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong hebben er baat bij zich als compleet mens te ontwikkelen. Dus hoofd én hart én handen.

In deze workshop leer je hoe je ervoor zorgt dat de slimme kinderen in je groep gráág de handen uit de mouwen steken!

Ontdek de kracht van spelend leren! In deze interactieve workshop onderzoeken we hoe ontwikkelingsmateriaal het spel van kleuters ondersteunt en hun ontwikkeling stimuleert.

In deze workshop:

• Kijken we naar de categorieën van ontwikkelingsmateriaal en maak je kennis met de nieuwste materialen.
• Herken je de plaats in het leerproces. Ontdek hoe je ontwikkelingsmateriaal kunt integreren in verschillende fases van het leer- en ontwikkelproces van kleuters.
• Begrijp de cruciale rol van de leerkracht bij het begeleiden en ondersteunen van kleuters in hun spel. We bieden praktische tips en strategieën om ontwikkelingsmateriaal effectief te gebruiken.
• Mag je zelf spelen! We delen inspirerende voorbeelden van  hoe ontwikkelingsmateriaal kan bijdragen aan een rijke en uitnodigende leeromgeving. 

Kom ontdekken hoe je door het juiste gebruik van ontwikkelingsmateriaal de leerervaringen van kleuters kan vergroten!

In de algehele ontwikkeling van kinderen speelt de motorische ontwikkeling een erg belangrijke rol. Wanneer kinderen veel (gericht) bewegen, worden er meer en sterkere verbindingen gelegd in het brein. Dit heeft een positieve invloed op het welbevinden, het leren en de leerrijpheid van een kind. In deze interactieve lezing nemen we je mee in de relatie tussen de motorische ontwikkeling en leerrijpheid. Naast een stukje theorie, krijg je veel praktische tips hoe je hier op eenvoudige wijze in de praktijk mee aan de slag kunt gaan.

Als kleuteronderwijzers mogen wij aan het werk met kinderen die deels als beschreven blad binnenkomen. Wij zien hoe de omgevingsomstandigheden het kind hebben gevormd tot 4-jarige kleuter. Aan ons de eervolle taak om de kinderen te leren hoe om te gaan met zichzelf en hoe zich te verhouden tot hun omgeving en de regels op school en in de klas. Maar hoe ga je om met kinderen die zich ongeremd uiten of juist zeer introvert zijn?

We gaan tijdens deze workshop aan de slag met de basisemoties. Jonge kinderen reageren vaak nog primair en zij hebben grenzen en richtlijnen nodig. Hoe gaan wij zelf om met onmacht, onrust, vermoeidheid en gevoelens van trots en autonomie? Op welke manier brengen wij dit bewust, maar vaak ook onbewust over op de kinderen? Eerst behandelen we theorie en de wisselwerking tussen leerling en leerkracht. Hoe kan je, door praktisch bezig te zijn, handvaardigheid inzetten als middel om met een kind in gesprek te komen? Vervolgens gaan we zelf praktisch aan de slag en gaan we uit het hoofd en in de handen.

Tijdens deze inspiratieworkshop maken de deelnemers (opnieuw) kennis met de pedagogiek en filosofie van Reggio Emilia. Een pedagogiek, waarbij het luisteren en het kijken naar kinderen centraal staat en waarbij ‘het competente kind’ een van de uitgangspunten is. Dit kindbeeld gaat vooral uit van wat het kind kan of in potentie in zich heeft. Een prachtig uitgangspunt. Kinderen hebben namelijk het recht om zich te ontwikkelen. 

Deze manier van werken betekent voor de professional echt kijken en luisteren naar kinderen. Vragen als ‘Wat houdt dit kind bezig, wat is het kind aan het leren, welke strategie gebruikt het?’ helpen de professional bij het creëren van een passend aanbod, door steeds weer een context te scheppen waarin het kind op onderzoek kan.

We maken in deze inspiratieworkshop op 2 manieren kennis met deze pedagogiek;

1. Een korte inleiding in deze visie
2. Actief aan de slag te gaan met de Reggio-Emilia pedagogiek. We gaan gebruik maken van licht, loose parts en andere materialen.

Hierbij maken we de koppeling naar de dagelijkse praktijk en de ontwikkeldomeinen.

Loose Parts zijn niet meer nieuw, maar hoe je er concreet mee aan de slag kan gaan, blijft voor veel begeleiders van jonge kinderen nog vaag. Wil jij ook meer weten over Loose Parts Play? Ben je benieuwd naar waar je die open-eind-materialen verzamelt? Of hoe je ze aanbiedt bij jonge kinderen? Laat je hen daarin vrij kiezen? Of werk je met opdrachten? En is ‘werken’ met Loose Parts eigenlijk nog wel ‘spel’? Wat doe je als je een mooie verzameling hebt aangelegd en de kinderen laten die links liggen? Wordt het trouwens niet super-rommelig als je jonge kinderen met Loose Parts aan de slag laat gaan? Misschien belangrijker nog: leren kinderen eigenlijk wel wat als ze met Loose Parts spelen? Kan je dat ook richting geven? Hoe ondersteunen de 3 V’s je begeleiding bij Loose Parts Play? En waarom zou je daarover met ouders communiceren?

In deze interactieve lezing gaan we in op deze vragen die vaak opduiken als begeleiders van jonge kinderen met Loose Parts Play van start gaan.

We weten het al lang natuurlijk: kleuters leren door te te spelen en te bewegen. Oud nieuws! Maar wist je dat je kleuters met dans nog meer kunt prikkelen dan met beweging? In deze workshop gaan we actief aan de slag met Crebelen: Creatief Bewegend Leren brengt swing in de lesstof en het biedt kinderen de ruimte om hun eigen creativiteit en beweegplezier in te zetten. Dus rekenen en taal doe je voortaan lekker in het speellokaal! 

Alle schoolgaande kinderen verdienen het om de kracht van samen zingen in het onderwijsprogramma te ervaren. Samen zingen heeft een essentiële waarde voor de gemeenschapsvorming binnen je klas en de school: het afstemmen met elkaar, het versterken van de verbinding tussen hoofd & hart en het in stand houden van ademend onderwijs zijn daar belangrijke voorbeelden van. Omdat zingen in de klas bijdraagt aan een positieve atmosfeer kan het ook ondersteunend zijn aan een beter leerklimaat.

In deze activerende workshop zullen we uiteraard veel samen zingen; in verschillende talen, in canons en vanuit verschillende thema’s. Ter afwisseling benaderen we een stukje wetenschap waarbij we onderzoeken hoe zang de focus, het zelfvertrouwen en de communicatieve vaardigheden van kinderen stimuleert. Ook doet Floor-Anne je een handreiking over hoe het zingen aangeboden kan worden in de dagelijkse praktijk om leer- en ontwikkelingsdoelen te ondersteunen.

Je hoeft zeker geen geweldige zanger te zijn en ook geen noten te kunnen lezen.

Tijdens deze lezing komt aan bod:

- Wat is een krachtige leesomgeving?

- Het belang van vrij lezen en grasduinen

- Praten over boeken: hoe kun je de vragen van Chambers toespitsen op kleuters? + Welke andere bruikbare werkvormen rondom de boekenkring zijn er voor kleuters?

- Hoe kunnen we de leerstofleerlijnen lezen (SLO) verwerken in onze hoeken en kringen? 

- Hoe bouw je een verteltafel stapsgewijs op? Welke boeken lenen zich hiervoor?

- Ruimte voor eigen teksten van het kind

Hierbij is het voorbeeldgedrag van de leerkracht essentieel, maar speelt ook het boekenaabod een grote rol.

Het brein van kleuters ontwikkelt zich in een unieke periode in een mensenleven. Het is een fase waarin een enorme groeispurt is waar te nemen in allerlei hersengebieden. Hierdoor ontwikkelen kleuters zich van peuters, die sterk leven in het moment, tot kleuters die grip leren krijgen op hun gedrag, emoties en concentratievermogen. Sociale relaties gaan zich verdiepen, net als de eigen sociaal-emotionele ontwikkeling.

In de lezing ‘Kleuters: jonge kinderen met grote breinen’ zal neuropsycholoog Marald Mens je meenemen op een ontdekkingstocht door het kleuterbrein. Je krijgt inzicht in de ontwikkeling en de belangrijkste principes ervan, zodat je goed kunt inspelen op de nieuwsgierigheid, het leren en de sociale interacties van kleuters in deze cruciale ontwikkelingsfase. Neuropsychologische kennis wordt afgewisseld met praktijkvoorbeelden en filmmateriaal. En, zoals altijd bij Marald Mens, wordt het met een vleugje humor gebracht.