Perspectieven op inclusief onderwijs

© Gompel & Svacina, Antwerpen

De inclusieve school richt zich op alle onderwijsbehoeften en op elke onderwijskundige hulpvraag in een regio. Er is respect en aandacht voor elk kind, elke leerkracht, elk personeelslid, elke ouder, ongeacht geslacht, overtuiging, sociale achtergrond en individuele mogelijkheden, zo stellen de auteurs. De meerwaarde van een inclusieve school is samen te vatten in drie kernbegrippen: sociale integratie, positieve invloed en volledige ontwikkeling. In de inclusieve school gaan leerkrachten een partnerschap aan om het inclusieve traject door de jaren heen samen te ontwikkelen. Inclusie is een multidimensionaal vraagstuk en vraagt een gelaagde aanpak op micro-, meso- en macroniveau. Op microniveau zijn er vier universele noden: belonging, mastery, interdependence en generosity. Op mesoniveau gaat het enerzijds om het zo goed mogelijk slechten van mogelijke drempels in de nabije omgeving, anderzijds om het investeren in een sterk netwerk rondom het individu, zodat ontplooiing in de eigen omgeving mogelijk wordt. Op macroniveau gaat het om het wegwerken van structurele drempels in de samenleving, die onbewust een heel grote invloed hebben op de ontplooiingskansen van het individu. Een probleem (beperking, anderstaligheid, gedragsprobleem etc.) situeert zich niet in een persoon (medisch model) maar in de relatie tussen de persoon en de context (sociaal-ecologisch model).

Het boek kent vijf delen. Deel I: We spreken over inclusie, omdat er sprake is van exclusie. Deel II: Inclusief onderwijs in de praktijk: de inclusieve school. Deel III: Het ambacht van de leraar: een vak apart. Deel IV: Verhalen over insluiten en uitsluiten. Deel V: Een keus uitstippelen: rode draden of knopen. Verder stellen de auteurs: ‘Het streven naar inclusief onderwijs kan nooit betekenen dat we zouden stoppen met classificeren, maar bedenk wél wanneer het niet te legitimeren is’ en ‘Uit onderzoek blijkt dat de effecten van inclusief onderwijs sterk afhangen van de gehanteerde definitie van inclusie’.

Dit boek laat veel ‘stemmen’ aan het woord: kinderen, ouders, leraren en andere onderwijsprofessionals, onderzoekers en wetenschappers uit binnenland buitenland (Schotland, Engeland, Scandinavië en Australië). Het biedt enerzijds de mogelijkheid aan de lezer om zélf op zoek te gaan en relevante ideeën en praktijken te ontdekken, anderzijds kan het ook een ‘teveel’ oproepen. Het is daarom de kunst en kunde om met elkaar onderbouwde keuzes te maken én ruimschoots de tijd te hebben en te nemen om met elkaar gericht aan inclusie te werken. Het thema kent een lange historie en kent een duidelijk normatief perspectief. Daarom ligt er voor alle betrokkenen een duidelijk uitdaging om actief te worden en te blijven.